Sport en persoon

Altijd lekker als de (inmiddels voormalig) bondscoach uitspraken in jouw straatje doet. En een waarheid als een koe als je het mij vraagt. Dat De Boer deze uitspraak deed had ik niet per se van hem verwacht. Dit zou wel eens iets met vooroordelen te maken kunnen hebben. Maar ja, hoe bereik je dat ‘vrijheid in je hoofd’? Daar zijn vele boeken over geschreven en eindeloos veel theorieën over bedacht. Hieronder een paar van mijn hersenspinsels.

Dat van mijn vooroordeel is eigenlijk wel een mooi bruggetje naar “oosterse” opvattingen over vrijheid. Oordelen worden hier als niet effectief gezien. Meditatie en mindfulness komen uit deze traditie voort. Voor het gemak gooien we deze twee begrippen nu op één hoop. Geleerden gaan me dit niet in dank afnemen, maar ik zie vooral overeenkomsten. Bij beide zijn wat mij betreft gerichte aandacht (focus), opmerkzaamheid en niet oordelen de belangrijkste waarden. Door oefening zou je dus meer focus krijgen, meer opmerkzaam worden en meer oordeelvrij geraken. Lang niet gek als je vrijheid in je hoofd nastreeft. Maar voor we met zijn allen in lotus houding op een kleedje zitten, ook maar eens een andere invalshoek verkennen.

Vrijheid in het hoofd roept bij mij toch ook een sterke associatie op met afwezigheid van angst. Angst is een echte spelbreker in de sport. De theorie schrijft voor dat angst één van de volgende drie reacties oproept; vechten, vluchten of bevriezen. Alle drie leiden tot chaos binnen de lijnen. Neem penalty’s in de knock-out fase van een groot toernooi. Vaak zien wel een bal in de derde ring eindigen (vechten). Of de speler die zichtbaar verkrampt naar de stip loopt (bevriezen) en de speler die naar de stip rent om er maar zo snel mogelijk van af te zijn (vluchten). Geen van drie zit een trainer op te wachten. Hoe minder angst in dit soort situaties te realiseren, verschilt overigens sterk per speler.

Wellicht een open deur, maar als laatste wil ik in dit kader ook afwezigheid van mentale stoornissen in algemene zin noemen. Vrijheid in het hoofd is alleen mogelijk als dit niet speelt. Mentale stoornissen komen natuurlijk net als bij ieder ander mens ook bij topsporters voor. Op de korte termijn kan sporten een uitvlucht zijn om met deze stoornis te dealen, maar op langere termijn heeft het een zeer negatief effect op de prestatie.

Genoeg voor nu over vrijheid in het hoofd. Na afgelopen EK merk ik in ieder geval niet meer oordeel vrij te zijn. Wat een deceptie. Toch maar even in lotushouding op een kleedje?

Voor de voetballers onder ons die deze twee (lange) woorden in één zin echt te veel van het goede vinden, is het waarschijnlijk een waardevol artikel om te lezen. Helaas zit het artikel inmiddels achter een betaalmuur. Voor mensen met abonnement op de NRC is het gratis te lezen.

NRC: 19 maart 2021

De meeste voorbeelden uit het boek komen waarschijnlijk uit het voetbal. Ook zie je dat Ton Boot zich heeft laten beïnvloeden door trainers uit de voetbal. In zijn zelf opgelegde sabbaticals heeft hij veel met topcoaches uit het voetbal gesproken. Hij bezocht trainingen van Willem van Hanegem, Co Adriaanse, Louis van Gaal, Ronald Koeman en Gert-Jan Verbeek en is naar eigen zeggen ook met hen bevriend geraakt.

De belangrijkste boodschap van het boek geeft de titel wel weg. Een crisis voorkomen is beter dan er van moeten genezen. Boot heeft een methode ontwikkeld om de neerwaartse spiraal voor te zijn. Deze methode zet hij op een prettig leesbare wijze uiteen. De basis is het bewaken van een gezonde teamcultuur. Als leider in en buiten het veld (in zijn woorden behorende bij de ingroup) heb jij een belangrijke rol in het in stand houden van een gezonde teamcultuur Ton Boot leert je in dit boek signalen herkennen die de teamcultuur in gevaar brengen. Laagdrempelig leert hij je ook kennis maken met onderwerpen als de systeemtheorie, het principe bijna-ontbindbaarheid en het belang van de vertrouwensrelatie. De hoofdstukken over mentale hoofdzaken zijn een must read voor elke leider in het veld.

Ergens tijdens het lezen bekruipt je het gevoel dat de voetbalwereld nog niet toe is aan een trainer als Ton Boot. Dit kun je overigens geheel toeschrijven aan de tekortkomingen van de voetbalwereld. Aan de capaciteiten van Ton Boot hoef je met zijn palmares niet te twijfelen lijkt me.

Om een lang verhaal kort te maken, deze prikkels bevorderen het niveau niet. Of in de woorden van de schrijver van het artikel; ” In plaats van meer Jürgen Klopps (voor niet-voetbalkenners: de intelligente en charismatische Klopp geldt als een van de beste coaches van zijn tijd), krijgen we telkens weer een Huub Stevens, een Ron Jans of een Dick Advocaat (niet-voetbalkenners: zij bezitten weinig elementen van Jürgen Klopp)”. Veel voetballers hoor ik nu denken. ‘Ik zei het toch, die trainer kan er geen … van’. De kans is dus groot dat je ook nog gelijk hebt. Je komt er echter geen steek verder mee. Sterker nog, als dit soort gedachten (externaliserende in vaktaal) de overhand hebben, zal het je prestaties eerder negatief beïnvloeden. De realiteit is dat je te dealen hebt met deze middelmatige supersterren (oftewel jouw trainer). De trainer is degene die bepaalt of jij speelt of niet. Het vermogen hoe goed jij in staat bent om te gaan met trainers en tegenslagen bepaalt in grote mate hoe succesvol jij bent als voetballer.

Onderstaand de link naar het artikel om het eens rustig te lezen of beluisteren. Vooral lekker op dagen dat je even zin hebt om af te geven op je omgeving om de dag erop weer verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen prestaties.

De Correspondent: 1 april 2021, Auteur: Michiel de Hoog